Fiches didáutiques

L'horru y la panera

Dos de los símbolos del paisaxe rural asturianu son, ensin dulda, l’horru y la panera. Una simple vuelta peles nueses aldees y alredores de les grandes ciudaes sirve pa decatase de que la so presencia entovía anguaño ye bien numberosa pese a que l’usu col que nacieron estes edificaciones de madera yá ta práuticamente perdíu.

Meteoritos, meteoros y meteoroides

L’espaciu ye ún de los mayores misterios entovía anguaño pal home. La so inmensidá y el fechu de que namái conozamos una pequeña parte del mesmu y de los fenómenos qu’asoceden nél failu, amás d’interesante, too un retu pa la humanidá.

Ocle

L’ocle ye una planta talofita, del géneru Gelidium, con clorofila que vive ente l’agua de la mar o de los llagos. Ye, poro, un tipu planta marina, que suel tener un color ente collorao y verde, que ye mui habitual na mariña del Cantábricu, onde tien les sos poblaciones más importantes, anque tamién viven en tola costa Atlántica y el Mediterraneu occidental.

Fútbol asturianu

El fútbol ye’l deporte más popular del mundu, con millones de prauticantes y d’aficionaos en tolos rincones del planeta. Trátase d’un prautica que foi evolucionando dende otres disciplines n’Inglaterra, como’l rugbi, y que tuvo’l so desendolcu mientres el sieglu XIX, considerándose l’añu de la so creación’l 1863, cuando aconceyó per primer vegada The Football Association, la federación inglesa, entovía activa.

El CERN y el GCH

Conocíu como CERN poles sos sigles orixinales en francés (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire), qu’anguaño lleva’l nome d’Organización Europea pa la Investigación Nuclear, fundóse nel 1954 y trátase del mayor llaboratoriu del mundu d’investigación en física de partícules del mundu. Ta asitiáu en Suiza y acueye’l Gran Colisionador de Hadrones (GCH), una instalación baxo tierra en forma d’aniellu de 27 quilómetros de llargor que ye ún de los mayores avances científicos del home.

Villa romana de Veranes

L’añu 29 a.C. ye cuando se fecha la llegada de los romanos a Asturies. Mientres una década, hasta’l 19 a.C., los ástures defendiéronse de los ataques de les tropes comandaes pol propiu César Augusto énte la dificicultá por conquistar los últimos territorios de la Península Ibérica –Asturies y Cantabria–, anque finalmente cayeron énte’l poder de Roma.

La conquista del espaciu

L’Universu foi siempre ún misteriu pa la humanidá y el so estudiu, la dedicación de miles de científicos dende los inicios de los tiempos. La so conquista o esploración ocupó la imaxinación d’homes y muyeres y páxines de lliteratura de ciencia ficción d’escritores de la talla de Johannes Kepler o Jules Verne, pero nun pudo facese realidá hasta’l sieglu pasáu gracies a la inversión d’inimixanables cantidaes de perres por parte de les dos potencies mundiales de la época: Estaos Xuníos (EEXX) y la Xunión de Repúbliques Socialistes Soviétiques (XRSS).

Asturies y la so autonomía

L’aprobación de la Constitución española nel 1978 abrió les puertes a un modelu d’Estáu estructuráu en comunidaes autonómes, dexando atrás el modelu centralizáu que carauterizaba a España. Nun sería, sicasí, hasta’l añu 1981 cuando, colos pautos autonómicos, se conformaría un mapa con 17 comunidaes autónomes con mesmes instituciones y distintes competencies.

La madreña

Podemos dicir que la madreña ye ún de los símbolos d’Asturies. De xuru que sabes bien lo que ye y que, inclusive, calzasti unes dalguna vegada, pero nesta ficha didáutica vamos a contate dalgunes coses sobre elles que nun sabíes.

La berrea

El Cervus elaphus ye un mamíferu herbívoru montés de color pardo que destaca pol fechu de que’l machu tien una cuerna grande que-y cai añalmente. El so nome común ye’l de venáu y estiéndese per tol hemisferiu norte, esistiendo n’Asturies una población mui importante d’esti animal.