La gaita asturiana

1 Avientu, 2019
Pablo R. Guardado

Si hai un instrumentu qu’indentifica a Asturies, tanto dientro como fuera del país, ésti ye la gaita. Anque nun ye namái asturianu, sinón que tien presencia en tol planeta y en toles cultures, equí tuvo un gran puxu, mui venceyáu a la nuesa tradición, llegando a los nuesos díes con una vitalidá increíble tres superar un periodu de cierta decadencia hai unes décades.

La gaita ye un instrumentu d’aire formáu por un fuelle que s’enllena d’aire, d’un tubu que s’usa pa soplar, d’otru pa marcar les notes y otru más llargu pa facer un soníu grave d’acompañamientu. L’asturiana tien una carauterístiques propies que la diferencien d’otres, como la gallega o la escocesa, la más popular nel mundu pola so presencia en tol mundu anglosaxón, tanto na so sonoridá como n’otros aspeutos, anque estes trés puedan paecer asemeyaes a una primera vista.

El gaiteru Javier Menéndez González, ganador del Trophée Mac Crimmon nel 2018.

¿Sabíes qué…? En Breizh, nel Festival Interceltique de Lorient, celébrase tolos años un tornéu, el Trophée Mac Crimmon, qu’enfrenta a gaiteros mozos asturianos y gallegos nel qu’interprenten pieces bretones, asturianes y galleges.

Les partes de la gaita asturiana son el soplete, el punteru, el roncón y el fuelle. El soplete ye, como’l so propiu nome indica, per onde se sopla pa introducir aire nel fuelle, y ta formada al empar pola boquiella, l’espigu y la llingüeta.

El punteru ye l’instrumentu col que gaiteru da les notes emplegando lo deos. Tien dellos furacos y incorpora la payuela, clave nel instrumentu al ser la pieza que da-y soníu.

Muséu de la Gaita en Xixón.

¿Sabíes qué…? El Muséu de la Gaita ye una instalación del Muséu del Pueblu d’Asturies nel que pues atopar gaites de tol mundu.

El tubu de la gaita que da los tonos graves ye’l roncón, que ye la parte de la gaita que sobresal más alto sobre’l costazu del músicu, y divídese en payón, prima, tercia y copa, cola posibilidá de que lleve un segundu tubu más pequeñu de nome ronquín. Por último ta’l fuelle, la bolsa d’aire que permite mantener el soníu de la gaita esnin que l’intérprete tenga que soplar de siguío.

El dúu de gaita y tambor yera una figura claves de les romeríes asturianu nos años finales del sieglu XIX y nos entamos del XX, convirtiéndose en persones mui famoses, anque hai constancia de la esistencia de gaiteros profesionales dende’l XVI. A mediaos del sieglu pasáu l’instrumentu decayó hasta tar en peligu de desaniciu, pero dende los años 90 vivió un espoxigue, con numberosos gaiteros y bandes de gaites, llegando inclusive hasta’l conservatoriu, onde esiste un grau superior de Gaita Asturiana al mesmu nivel que l’universitariu.