SOCIOLLINGÜÍSTICA

Les encuestes que traten el tema de les simpatíes y niveles d'usu del asturianu reflexen dende finales de los 70 unes actitúes positives de los asturianos y asturianes pa cola so llingua. Sicasí un puntu d'inflesión na percepción de la realidá sociollingüística asturiana supúnxolu la realización en 1991, por encargu del gobiernu del Principáu, del primer estudiu sociollingüísticu p'Asturies. Un estudiu ampliu y rigurosu, fechu pol espertu Francisco Llera Ramo qu'amosaba unos niveles d'usu y d'apoyu a la promoción y recuperación de la llingua asturiana mayoritarios na sociedá.

L'estudiu espublizóse nel añu 1994 col títulu Los Asturianos y la Lengua Asturiana. Estudio Sociolingüístico para el Principado de Asturias, Uviéu, 1994.

Nel añu 2001, el mesmu sociólogu realizó una segunda encuesta que s'asoleyó nel 2002. Nesta encuesta espéyase en xeneral una realidá asemeyada a la de l'antigua encuesta del 1991, anque con una importante evolución al favor de la normalización nel llau positivu pero con una mengua de la comunidá de falantes nel llau negativu.

Los datos de la encuesta del 2001 falen d'un consensu creciente al favor de la normalización en toles estayes de la sociedá de la llingua y tamién de la identificación de los asturianos y asturianes col idioma. Los encuestaos, cuasi unanimemente reconocíen l'asturianu como l'idioma d'Asturies y pidíen un tratu institucional equivalente al que tienen otres llingües d'España. Tolos datos que falen sobre consensu llingüísticu avancen nesta nueva encuesta,meyorándose un poco tolos datos de l'anterior consulta: un 80% de los encuestaos rechacen yá el mitu de qu'espresase n'asturianu ye "falar mal" y el 70% considera que l'asturianu ye una llingua. Entovía más, pa un 66% los términos "bable" y "asturianu" definen una mesma cosa, anque tamién se caltién, no negativo, la idea del asturianu como llingua fragmentada en dialectos ensin posible unidá.

La encuesta analizaba nun segundu bloque los frutos de la evolución del procesu normalizador.Ún de cada tres asturianos de más de 16 años encuestaos deprendiera personalmente o tenía en casa a daquién que deprendió asturianu na escuela, rexistránsose en xeneral un gran avance nel porcentaxe de falantes alfabetizaos, amás del de falantes potenciales y de persones capaces d'entendelo si-yos falen n'asturianu.

Sicasí, la encuesta reconoz un puntu negativu pergrave como ye'l retrocesu xabaz del asturianu como llingua vehicular. La falta de relevu xeneracional a l'altura d'esti añu dexaba al asturianu con un 20% del total de persones encuestaes que lo tuvieren de llingua matern menos que na encuesta del 91, y la comunidá qu'emplega l'asturianu como idioma preferente de comunicación tamién menguaba espectacularmente. El mesmu sociólogu Francisco Llera apuntó a la emigración qu'afectaba a la mocedá asturiano como un factor decisivu qu'afectaba na baxada de la comunidá de falantes peles sos estayes más moces, un fechu agraváu porque la emigración afecta sobremanera a les clases menos pudientes, que, pa más aquello, son les que más asturiano falen.

Tocanta a actitúes y demandes llingüístiques, les persones entrevistaes apuestaben nel 2001 mayoritariamente por un futuru billingüe, anque la opinión al favor d'un monollingüismu castellanu espoxigó bastante de diez años p'acá. Dos de cada tres asturianos queríen que los sos fíos deprendieren asturianu na escuela, y hai un apueste xeneralizáu por una mayor presencia del asturianu nos medios de comunicación. Nesti sentíu, un 50% de los participantes na encuesta estimó que l'asturianu tenía una presencia insuficiente nestos medios, sobremanera en radio y televisión.

Al valorar el llabor institucional en pro de l'asturianu, los encuestaos criticaron al gobiernu más duramente que nel 91. Llama l'atención qu'un 57% d'encuestaos considerare que les instituciones facíen mui poco o que nun faen res pola conservación y promoción del asturianu. A la hora de proponer midíes de normalización, dos de cada tres ciudadanos d'Asturies apostaríen por un asturianu normalizáu, pero respetando les particularidaes de cada llugar y fuxendo siempre d'artificialismos que xeneren una resquiebra ente l'asturianu faláu y el normalizáu. El 88% tan al favor de la presencia del asturianu na escuela, y a la metada de los encuestaos prestaría-yos que fuere llingua vehicular lo menos en parte del procesu educativu.

L'estudiu del 2001 prendía l'alarma pol estancamientu llingüísticu que vien del avieyamientu de los falantes, y pola inesistente política llingüística a lo llargo d'esti tiempu. causes que s'avisaba qu'arrequexaben l'usu del idioma al ámbitu rural y francíen la pervivencia del idioma a lo llargo de la pirámide d'edaes.

Ente toes estes variaciones, la encuesta repitía un datu de 1991, y ello ye que 6 de cada diez asturianos tan al favor de que se-y dea la oficialidá al asturianu. Polos resultaos del Estudiu del 2001 conozse que los asturianos aspiren a una comunidá equilibradamente billingüe, con demanda d'una mayor escolarización y presencia nos medios de comunicación. Casi tolos datos d'esta estaya son positivos, y asina los asturianos tan al favor de la normalización de la llingua, demuestren un bon conocimientu llingüísticu, lo que ye amuesa de la xunidá del idioma y son críticos cola falta de polítiques llingüístiques.

Como encargu particular del ayuntamientu de Xixón, Llera Ramo fexo nel 2004 una encuesta sociollingüística específica pa esti conceyu, el mayor d'Asturies con más de 250.000 habitantes.

Los datos del estudiu concretu pa Xixón nun se separten demasiao de los que dio la encuesta xeneral d'Asturies, anque evidentemente, hai delles particularidaes propies d'un conceyu que, amás de ser el más grande d'Asturies por población, ye tamién ún de los que tienen una estructura más complicada, amestando xente de toles procedencies.

D'esta manera, una gran mayoría que reconoz l'asturianu como llingua propia d'Asturies y los más de los encuestaos tamién ven qu'asturianu y castellanu son llingües diferenciaes. Sicasí, y anque un 53% de xixoneses tuvieron l'asturianu como llingua materna, a la hora de falar na llingua la ciudá ta perbaxo de la media d'Asturies, y solo un 40% reconocen que lo empleguen, ello con tener un 82% de falantes pasivos qu'entienden cuando se-yos fala n'asturianu. Los más de los xixoneses tiren del castellanu pa espresase en contestos sociales que salgan fuera del círculu d'amigos y familiares. Nel capítulu de les voluntaes y intenciones, el 49% dicen que-yos prestaría recibir clas d'asturianu y un 62% tan a favor de que s'alfabetice a los sos fíos en llingua.

Sobre la política llingüística del conceyu y d'Asturies, la encuesta local de Xixón repite los datos de la xeneral. Ello ye, el 75% de los xixoneses dicen que les instituciones nun faen abondo pola recuperación del idioma, y les campañes de promoción que se faen resulten "invisibles" énte la población, tanto que namás un 15% de los encuestaos conocen de la esistencia de la Oficina de la Llingua. Un 68% piden una actuación más valiente por parte de les instituciones y un 49% incluso reclamen qu'haya funcionarios capacitaos n'asturianu nel Ayuntamientu. Un 57% dicen que-yos prestaría sentir a l'alcaldesa y otros representantes públicos falar n'asturianu anque ello namás fuere ocasionalmente, y hai un sentir mayoritariu al favor de que publicaciones como La Gaceta del Ayuntamientu enxerten más artículos n'asturianu. Mayoritaria tamién (71%) ye la petición de qu'acontecimientos importantes de la ciudá, casu del Festival de Cine y otros, s'anuncien n'asturianu, una demanda que'l 48% faen estensiva a ún de los símbolos de la ciudá, el Sporting.