DESCRIPCIÓN INTERNA

La llingua estándar
L'estándar del asturianu usáu güei ye una norma de compromisu propuesta en 1982 pola Academia de la Llingua Asturiana que se basa na cadarma morfolóxica y fónica del asturianu central arriquecida coles variantes sintáctiques y léxiques de toles otres variedaes de la llingua.

El fechu d'escoyer l'asturianu central como base del estándar debióse a delles razones, principalmente de Tradición escrita y sobremanera por cuestiones demogáfiques: N'Asturies yá venía funcionando de fechu un estándar lliterariu central nel qu'escribieren los más de los autores qu'usaren la llingua asturiana nos cuatro últimos sieglos. Amás la gran mayoría de los habitantes d'Asturies tan asitiaos na zona central. Poro, los más de los falantes tienen como variedá materna la que se fala nel centru d'Asturies.

Sicasí, l'Academia aconseya que los escolinos de les zones non centrales deprendan na so variedá llingüística propia. Amás, esmolecida pol caltenimientu de la llingua viva, la normativa académica pue adaptase a les estremaes varideaes del asturianu. Colo que podría dicise qu'un escritu n'asturianu occidental ye tan normativu como'l que ta escritu n'estandar. Sicasí, la llingua de prestixu ye l'asturianu estandar.

Sistema vocálicu

La llingua asturiana presenta 5 vocales distintives (/i,u,e,o,a/), no que concordia coles otres llingües centrales de la Península; el castellán y l'aragonés. Presenta los diptongos crecientes /ié, ué/ que remanecen de les diptongaciones de les /e, o/ llatino vulgares, lo qu'estrema al asturianu del vecín gallego-portugués y lu xunta col castellán. Sicasí, la distribución d'estes vocales nun ye la mesma que la castellana: De toes maneres les diptongaciones nun se dan siempre nos mesmos casos. L'asturianu tien una tendencia a la non diptongación de la /ó/ delantre de nasal (ponte, fonte, lloñe...) Mentes que la /j/ nun torna la diptongación de la /ó/ (fueya /foliam/, güeyu /oculum/...).

Sistema consonánticu

Tien 19 unidaes distintives( con variedaes xeográfiques).