Variantes

Xeneralmente fálase de la esistencia de tres variedaes principales de la llingua asturiana que se clasifíquen con un criteriu xeográficu;

Asturianu central

Ye la variante falada nel centru d'Asturies, nella básase la llingua estándar. Nesti momentu cuéntase que ye la variedá falada pol 80% de los falantes. Hestóricamente l'asturianu central ye tamién la variante lliteraria de la llingua; los más de los testos conservaos foron escritos nesta variante.

L'asturianu central fálase aproximadamente ente los ríos Nalón y Sella;

Característiques

Nun caltién los diptongos decrecientes /ei,ou/ (xera, cosa)
Cambia -as > -es y -an > -en nos plurales femeninos y nes terminaciones verbales ( moza/ moces, elli baxa/ ellos baxen).
Caltién la f- inicial del llatín (fíu, facer)
Presenta'l fenómenu del llamáu neutru de materia (sidra bono, lleche blanco)

Asturianu oriental

Les peculiaridaes que presenta respeutu al estándar central son la perda de la f- inicial llatina que se camuda nuna aspiración y los plurales femeninos en -as.
Fálase al este del ríu Sella.

Asturianu occidental

L'asturianu occidental, fálase ente los ríos Nalón y Navia y ye la variedá más espardida fuera d'Asturies (Lleón, Zamora y Miranda). Caracterízase, en comparanza col estándar, pol so conservadurismu tanto nel vocalismu como nel consonantismu.

-Caltién los diptongos decrecientes /ei, ou/ (cousa, queixu).
-Caltién los plurales llatinos en -as.
-Presenta una gran bayura y variedá na serie consonántica palatal na que s'observen varios estadios evolutivos, los llingüistes tienen el vezu siguir la clasificación de Diego Catalán que faló de cuatro posibilidaes (A,B,C,D) occidentales atendiendo a cuatro zones xeográfiques. La zona A concordia cola zona central y col estándar.

Mirandés

El Mirandés fálase anguaño nos conceyos de Miranda del Douro y Vimioso, nel distritu de Bergancia (Bragança).
La variante llingüística Mirandesa foi influyida a lo llargo de los sieglos pol Portugués, polo que les sos soluciones llingüístiques estrémense dacuando de les del restu del dominiu. Sicasí, hai delles característiques qu'asitien al Mirandés, ensin nenguna dulda nel dominiu llingüísticu asturllionés;

-Palatalización de la /l-/.
-Caltenimientu de les consonantes /-l-/ y /-n-/ en posición intervocálica.
-Palatalización de /-ll-/, /-nn-/ y /-mn-/
-Diptongación de /e/ breve en posición tónica y dacuando de /o/ na mesma posición.

Como'l restu del dominiu, caltién la /f-/ inicial y como l'asturianu occidental caltién los diptongos decrecientes /ou/ y /ei/. El dominiu llingüísticu astur-llionés tien tamién presencia en Portugal nes poblaciones de Rio d'Honor y Guadramil.