Ed'a Moderna

Demientres los sieglos XVI y XVII 1'apartamientu asturianu de los cientros de decisión del Imperiu Español ye tala qu'en 1518 los dominicos llegaos a Uviéu pa fundar el so conventu falaben de la "montaña fragosa", o mesmo los fundaores del colexu de los xesuites referíense a Asturies comu "unas indias que tenemos en España". Foi ésta una dómina de fames, epidemies y catástrofes como los incendios d'Avilés y d'Uviéu que devastaren los sos cascos urbanos, causes y consecuencies de la probeza de la población sometida a durísimos trabayos nuna tierra en manes del clero y la nobleza na so mayor parte. Sicasí, ente tanta debilidá, en 1574 fúndase la Universidá d'Uviéu a espenses del asturianu Fernando de Valdés Salas, Inquisidor xeneral, Arzobispu de Sevilla y confesor personal del emperaor Felipe II, qu'ensin duldes pretendía sacar al so País del estáu segolar d'abandonu y atrasu, anque bien ye verdá que dende una óptica que vía Asturies como tierra descristianizada y, poro, como "tierra de misión" o Indies d'España. Nel sieglu XVIII danse una riestra de circunstancies favoratibles a 1'apaición d'una corriente de pensamientu ente sectores de les clases poderoses que dará llugar al xorrecimientu de la Ilustración. La gran tradición del País nos intercambios per vía marítima fadrá que, al traviés de los sos puertos, entamen a introducise con fuercia les obres de Rousseau, Voltaire y los Enciclopedistes y con elles les nueves idegues de progresu del continente. Ye'1 llamáu "Sieglu de Les Lluces", nel que destacará (ente toa una pléyade de nomes) con "lluz propia" D. Gaspar Melchor de Xovellanos, ún de los personaxes más notables del sieglu n' España, y con Asturies como una de les sos fontes principales de razonamientu y enfotu nel so progresu económicu y cultural: ye'1 primeru que fai un vraeru programa de desendolcu basáu nel aprovechamientu racional de los recién descubiertos yacimientos carboníferos (cola planificación d'infraestructures),1'establecimientu de comunicaciones terrestres interiores y cola Península y les enseñances científicu-técniques. E125 de mayu de 1808 la Xunta Xeneral del Principáu proclámase soberana, a la contra del poder central doblegáu al poder francés, manda embaxaores a Inglaterra y declara la guerra a Napoleón