Ed'a Contemporanea

E1 sieglu XIX asturianu ta marcáu pol desendolcu industrializador que, con capitales foriatos na so mayor parte, diría arreyao al puxu de 1'actividá minera. Fórmense asina los primeros noyos urbanos ya industriales na Asturies Central, qu'entama a tresformase radicalmente cola Ilegada de mases de trabayadores de dientro y fuera del País. Ye 1'aniciu del movimientu obreru organizáu, nel qu'anarquistes y socialistes van tener muncha importancia, sobre tou a partir de La Güelgona de 1906 y la primer fuelga xeneral política de 1917. Cola llegada de la II República nel 1931, los obreros y mineros asturianos yá tan mui organizaos. N'Ochobre de 1934 españa'1 movimientu revolucionario de defensa de la República que tanto partíos d'isquierda como nacionalistes catalanes creyíen en peligru. Esti movimientu va trunfar namás que n'Asturies: del 5 al 16 d'ochobre desendólcase la "Comuña Asturiana"; los trabayadores, organizaos en comités revolucionarios, movilicen un exércitu d'alredor de 30.000 homes. E1 gobiernu de Madrid, delantre lo grave de la situación encárga-yos a los xenerales Goded y Franco la "pacificación" del territoriu asturianu coles tropes africanes. Depués de la rendición y magar de toles promeses feches, la represión va ser brutal. La Revolución d'Ochobre foi en realidá 1'entamu de la guerra civil de 1936, na qu'Asturies, fiel a la República, queda aisllada nel mapa organizándose en Conseyu Soberanu d'Asturies y Lleón que llegaría a emitir moneda propia. Demientres los cuarenta años de la dictadura del xeneral Franco, Asturies xuega un papel perimportante na llucha pola llibertá, poniendo'1 Mundu los sos güeyos nes fuelgues mineres de Ia primavera de 1962 como ñiciu real d'esperanza. Ye una dómina na que la rexón central nun para de medrar al rodiu de los grandes complexos siderúrxicos y mineros, sobre too los del Estáu, concentrándose nel 14%o del territoriu cerca del 80 % de la población más del 90% del VAB de la producción. A partir de los años ochenta, el modelu económicu basáu nos monocultivos siderúrxicu, mineru y llecheru entra en barrena, declarándose rexón de tradición industrial colos mayores indices de paru de la Xunión Europea, afectando con más fuercia a la mocedá y a les muyeres. Angüañu, Asturies vuelve mirar pa sigo mesma, nel convencimientu colectivu de que namás al traviés del desendolcu sostenible de los sos potenciales podrá ser quien a facer frente al futuru.