Primeros habitantes

Les evidencies qu'atestigüen les primeres presencies de pobladores no que güei ye territoriu asturianu asítiennos al rodiu de los 100.000 años d'antigüedá, data que mos da l'adscripción cultural de los munchos materiales afayaos con un significatible arramamientu territorial, qu'algama la so meyor espresión nes costes y na cuenca central trescalando pelos valles a la cata de zones favoratibles pa la caza, la cueya y l'habitación, ye'l momentu ente l'Achelense y el Musteriense (ello ye, ente'l Paleolíticu Inferior y Mediu).

A lo llargo'l Paleolíticu Mediu ( 80.000-35.000 B.P.) afítense estes poblaciones documentando la so presencia al traviés de materiales en cueves, asina como en terraces fluviales y playes, cola apaición pola primer vegada d'instrumentos trabayaos en güesu. Sicasí, ye nel Paleolíticu Superior (35.000-10.000 B.P.) cuando se constata una presencia importante de grupos d'Homo Sapiens Sapiens ocupando abeyos y cueves nos qu'apaecen gran cantidá de ferramientes lítiques y ósies, y una produción artística de gran importancia conectada con otres fasteres cantábriques y de la Francia d'angüañu, siendo l'asturianu l'arte paleolíticu que marca la llende más occidental d'Europa, con una temática parietal basada n'animales, signos y representaciones antropomorfes, y un arte mueble esplandiente.

Ente'l X y el IV mileniu, coincidiendo cola fin de los tiempos glaciares, el paisax principia a tener l'aspectu d'anguañu cola estabilización de la llinia de costa y l'espardimientu de la viesca atlántica. Ye cuando apaecen les cultures epipaleolítiques peles mariñes central y oriental :l'Aziliense y l'Asturiense. Ye una dómina d'importantes cambeos culturales nos que l'arte redúzse a la espresión mobiliar, especialmente n'obxetos trabayaos en güesu o cuerna y regodones pintaos directamente emparentaos colos que descubriere Piette nel Mas d'Azil, desapaeciendo dafechu nel Asturiense. Esta última cultura tien nel picu asturiense el preséu más característicu y que s'emplegaría na recolección de moluseos, como atestigüen los abondosos restos de llámpares, muxones o bígaros atopaos nos yacimientos.