Introducción

La realidá llingüística
La realidá llingüística d'Asturies nun ye mui conocida fuera del país. El fechu de que l'asturianu nun seya una llingua oficial, anque sí tea reconocida oficialmente, pon-y torgues a esta conocencia. D'otru llau, el nun tar la reivindicación llingüística arreyada a un movimientu políticu fuerte fexo que la llingua asturiana tuviera ausente nos caberos años de munchos de los foros onde taben presentes les otres llingües minorizaes d'Europa.

L'asturianu fálase principalmente nel territoriu de la Comunidá Autónoma del Principáu d'Asturies, nel Norte del Estáu español. Les sos llendes xeográfiques son, al Oeste el Gallego-portugués y al sur y al este'l castellanu. Tamién se falen variantes de la llingua asturiana nuna pequeña parte del oeste de Portugal; Miranda, onde ye conocida por Mirandés, que goza de reconocimientu oficial, y nel norte y Oeste de les provincies de Llión y Zamora.

L'asturianu ye una llingua románica que remanez directamente del llatín, mesmo que'l portugués,occitano, francés, castellanu o sardu. Foi formándose nel territoriu nel qu'agora se fala cola implantación del llatín trayíu polos romanos colos aportes de les llingües prerromanes que se falaben nel territoriu de los astures.

Ye la llingua propia d'Asturies. Quier dicise, la llingua que se configuró dientro del territoriu que güei conocemos como Asturies. El castellanu llegó dempués, a partir del sieglu XIV, sobre too de la mano de funcionarios y mandatarios que l'alministración central unviaba pa ocupar puestos de poder políticu y eclesiásticu.

Pasu ente pasu, nun procesu d'aculturación nel qu'entá tamos güei, el castellanu va faciéndose la llingua de la documentación oficial y de cultura, pasando a ser un elementu diferenciador de clas: la más baxa sigue calteniendo la llingua asturiana, y la más alta, inda que conoz l'asturianu, entama a falar castellanu, que conlleva más prestixu y poder. El falante asturianu va ser, en tolos casos, analfabetu na so llingua. Nes escueles depréndese-yos el castellanu a los neños y neñes, independientemente de la so fala materna, nun procesu qu'entama un pequeñu puntu d'inflesión cola escolarización de la llingua del añu 1984 p'acá.

De toles maneres, a pesar de la presión baxo la que ta la nuestra llingua, entá queden dellos cientos de miles de falantes (300.000 según les últimes encuestes) y los más d'asturianos y asturianes tienen serios déficits nel usu de la llingua castellana.