25 años depués repítese'l bloquéu: cuando una mesa en Cuadonga trató de salvar la reforma

Añu 1997: llueu d’añu y mediu de negociación, PP, IX, PAS y FSA deciden axuntar en Cuadonga en xunetu pa salvar la reforma del Estatutu y impidir la imposición d’ún de mínimos dende Madrid, que finalmente aprobaríen PSOE y PP col votu a la escontra d'IX y PAS. 25 años depués repítese una situación de bloquéu a la hora d’actualizar la norma autonómica, cola oficialidá tamién sobre la mesa.

Aragón y Canarias, autonomíes creaes al igual qu’Asturies pela vía llenta, aprobaben nel 1995 una reforma del so estatutu que se ratificaba en Cortes al añu siguiente y que les definía como nacionalidá histórica. En mayu, Asturies celebraba les eleiciones ganaes pol popular Sergio Marqués, col Partíu Asturianista (PAS) ocupando un escañu na Xunta Xeneral y abríase un ciclu políticu nuevu.

Xuan Xosé Sánchez Vicente presentara enantes delles propuestes de reforma, siempre refugaes, pero’l contestu nuevu llevó a Marqués a apoyar en payares una iniciativa d’IX que namái tuvo’l votu contrariu de la FSA. Isabel Pérez Espinosa (PP), Francisco Javier García Valledor (IX) y el propiu Sánchez Vicente compunxeron aquella primer mesa negociadora en xineru del 1996.

L’asturianista, que reclamaba la oficialidá y la capacidá de disolución de la Xunta Xeneral –cuestiones agora tamién plantegaes nes negociaciones–, y la declaración d’Asturies como nacionalidá histórica, llevantóse depués de nueve aconceyamientos énte la falta de consonancia coles otres formaciones. PP y IX siguieron coles conversaciones.

Vuelta del PAS a la mesa

N’avientu d’esi mesmu añu, el PAS recibió una invitación pa tornar a la mesa. Sánchez Vicente acepta y la FSA, al enterase y yá con poques opciones de que saliera un pautu autonómicu estatal en Madrid como pretendía, deciden sentase tamién colo que les cuatro formaciones con representación volvíen a falar de la reforma.

Los alcuerdos tarden en llegar, pero lleguen en competencies en comerciu interior y feries, ordenación farmacéutica y caxes d’aforros, sanidá o execución en puertos d’interés del Estáu, y creación de la Sindicatura de Cuentes y Conseyu Consultivu, ente otros asuntos, pero hai discrepancies en cuestiones como la profesionalización de los diputaos, el númberu de conseyeros, la nacionalidá histórica o la oficialidá, diferencies que se queríen tratar en Cuadonga p’acabar de desbloquiar la negociación mentes otres autonomíes de la vía lenta siguíen reformando la so norma autonómica.

Mentantu, la movilización a favor de la oficialidá ye constante y axunta a cientos d'asociaciones y colectivos alredor del Pautu pol Autogobiernu y la Oficialidá. A principiu de xunetu Bimenes declara la oficialidá del asturianu nel so territoriu, al que siguiríen otros conceyos asturianos nos meses siguientes. Foi nesi momentu cuando'l PP plantegó la posibilidá d'aceptar una declaración d'oficialidá matizada, que'l PSOE refugó dafechu.

La renuncia a la oficialidá y la negociación de la Llei d'Usu

En Cuadonga nun habría munchos avances, hasta’l puntu de que la Executiva Nacional del PAS aceptaría renunciar a la oficialidá como condición p’aprobar la reforma si los otros partíos aceptaben otros temes importantes, quedando IX como única fuercía que caltenía esta esixencia. Los asturianistes qu'entendíen que'l non del PSOE facía imposible un alcuerdu nesti tema yá trabayaben nuna Llei d’Usu, aprobada l’añu siguiente, como única opción viable pa regular les llingües propies del país.

Esti movimientu tácticu, metanes la negocación del estatutu y col debate de la oficialidá abiertu, prevocó una resquiebra nel movimientu defensa de la oficialidá que nesi momemtu articulaba'l Pautu pol Autogobiernu y la Oficialidá y el PAS ye espulsáu d'esti colectivu ente acusaciones pela parte d'IX de ser una muleta del PP.

Nuna situación complicada nel que l'alcuerdu yá paez mui dificil, el 5 d’ochobre, el Pautu pol Autogobiernu y la Oficialidá entama otra gran manifestación n’Uviéu con una importante respuesta de la sociedá civil que dellos medios cifraren en 20.000 persones. Acompañábase d’un conciertu pela tarde na plaza de la Catedral con Nuberu, Hevia, Cristina del Valle, Felpeyu y Dixebra.

Xunta Xeneral y Cortes

Pero la oficialidá nun llegaría daquella y la nacionalidá histórica quedaría en comunidá histórica. La reforma aprobábase na Xunta Xeneral en febreru de 1998 colos votos de PSOE y PP a favor y colos d'IX y PAS a la escontra: depués d'años de conversaciones la reforma namás consiguía axuntar a dos de les cuatro formaciones con representación parllamentaria n'Asturies. En marzu llegaría a les Cortes aprobándose definitivamente en xineru del 1999 ensin modificaciones.

El tema llingüísticu nun sufrió más cambeos; caltúvose l'artículu 4, incluyendo'l nome de "bable" pal idioma, con una adición na que s’incluyía un segundu puntu: “Una llei del Principáu regulará la proteición, usu y promoción del bable”.

25 años depués, otra vegada negociando los derechos de los falantes d’asturianu y gallego-asturiano, sacante un xiru inesperáu de los acontecimientos, paez que siguirá ensin llegar.

Na semeya, manifestación n'Uviéu del Pautu pol Autogobiernu y la Oficialidá del 5 d'ochobre del 1997.