Xuegos Y Deportes Tradicionales

Guei, vamos falar de los xuegos y deportes tradicionales, que formen parte de la cultura popular asturiana. Estos xuegos y deportes tan directamente deriváos de les llabores cotidanes, y camudaben en competencia y festexu la rutina diaria.
El trabayu vinculáu a la tierra, ta nel orixen la mayorÍa los deportes tradicionales asturianos: concursos d'afilar la gadaña, de segar, de faer balagares... Un d'ellos ye la Corta Troncos, qu'esiste en toles rexones madereres del mundu en modalidaes más o menos asemeyáes. Hai delles variantes: con hachu, con tronzón o sierra pa cortar árboles, y, la más espectacular, que ye subise enrriba un troncu mangáu drechu y cortalu d' arriba abaxo, prácticao na más polos más gallos.

La Tira gües ye tamién un trabayu, nesti casu ganaderu, fechu competición. Y hai que ver güei esos enormes animales, cuasi desconocÍos nes zones urbanes y desaparecios nel mediu rural dende la llegada'l tractor, cola so impresionante mole, xunto a les pesaes cargues (hasta dos tonelaes) que lleguen a tirar.

Les Carreres de Cintes a Caballu ye quiciás una vieya reminiscencia de los famosos torneos medievales . Nesti deporte los xinetes han meter, al galope, la so pica o llanza pel furacu l'arandela d'unes cintes colgaes a lo llargo d'un cordel ente dos postes. La dificultá del xuegu y la espectacularidá de la carrera los caballos faen d'esti deporte ún de los más prestosos.

El xeográfu romanu Estrabón, nel sieglu primeru d'esta era, falaba de la llucha comu ún de los deportes practicaos polos antiguos astures. El Baltu ye la modalidá más practicada de llucha asturiana, na que los contrincantes tienen que garrase pela parte arriba del cuerpu, como abrazándose, y tratar de baltar, de tirar el contrariu al suelu. Les normes son firmes y controlen la agresividá los deportistes en tóu momentu. Ye una variedá de llucha perantigua y ya nos capiteles románicos (ss.XI y XII) apaez representáu esti tipu de llucha astur.

Otru deporte astur por escelencia ye'l Tiru'l Palu, onde dos persones miden les os fuerces sentáos nel suelu, xuntos pelos pies y garrando al mesmu tiempu un palu. Pa ganar, el que más tire tien que llevantar al otru del suelu. La Llave ye un xuegu de puntería nacíu en tiempu la Revolución Industrial. El so orixe pudiere tar nuna llave de les emplegáes pa xunir les travieses del ferrocarril colos raíles. Los obreros, nel fuelgu, mangábenla drecha'n cualquier requexu y facíen puntería con ella, tirando-y piedres o lo que tuvieren a manu.

Agora tirénse fiches de metal y según onde-y den, valórase la puntuación. Esti deporte, apaecíu a lo primero en Xixón, espardióse rapidamente per bona parte de la xeografía asturiana.

El Llanzamientu Barra ye mui asemeyáu al llanzamientu xabalina, la mayor diferencia ye que, nesti casu, emplégase una barra fierru o aceru de les del trabayu. Tuvo estendíu per toa Asturies y bona parte de la montaña lleonesa, y cuerre peligru d'estinción.

Otru deporte popular y tradicional estendíu per bona parte del mundu ye'l Tiru Cuerda, que llegó a ser olímpicu nes primeres Olimpiaes de la Era Moderna. Aunque tien l'apariencia d'un xuegu de neños, el Tiru con Gomeru fói un deporte que gozó tamién d'un fuerte punxu na sociedá asturiana. La Rana ye tamién un xuegu popular espardÍu per tola PenÍnsula IbÉrica. Y ye qu 'esisten deportes autóctonos que son, a la vez, universales. Como el pulsu, les carreres o les engarradielles, que nun necesiten esplicaciones.

Pero el deporte asturianu por escelencia ye'l Xuegu los Bolos, qu'estiéndese per tolos conceyos del país astur. Desti xuegu esisten importantes variedaes. Les más famoses y espardíes son: la Cuatriada, el Birle o Bolu Palma, el Batiente y el Bolu Tinéu o Bolu Celta. Hai tamién delles variantes locales, que se xueguen namás en determináu pueblu o llugar (Bolos de Somiedo, Bolos de Cuideiru, Cuatrín d'Agones..) El Dexabolu ye la única na que, en cuenta tirar con bola esférica, tirase con otru bolu.

Los Bolos, que fueren deporte nacional d'Asturies durante sieglos, cada vez se xueguen menos. Les boleres, qu'hai 50 o 60 años plagaben tola nuestra xeografÍa, hasta'l puntu de que nun había barriu rural o villa ensin bolera, fueron dexándose pa prau. Pero a pesar del abandonu, los Bolos, comu deporte de competición y espectáculo y comu esparcimientu nos ratos d'ociu, resístense a desaparecer.

Precisamente en xunu de 1996, en Xixón, celebróse la 1ª Muestra de Xuegos y Deportes Tradicionales Asturianos, los Xuegos Olímpicos Asturianos, que tuvo la so continuidá n'años sucesivos.

Pilar Sánchez Vicente