La Casa

Quiciabes l'elementu que meyor espeye la cultura asturiana como xuntura d'aspeutos ecolóxicos, tecnoeconómicos, sociolóxicos ya ideolóxicos, seya la casa tradicional. Pero falar de casa na Asturies tradicional ye referise nun sólo al espaciu dedicáu a vivienda, sinón a la casería, una ferramienta de producción, la unidá d'esplotación agropecuaria. L'elementu central de la casería ta costituyíu pola vivienda familiar, que s'iguará d'estremaes soluciones formales a lo llargo'1 territoriu asturianu acordies con factores de tipu ecolóxicu (xeología, altor, orientación y topografía de los asitiamientos), factores cronolóxicos, tradición cultural y capacidá económica de los sos habitantes (factor esti caberu que va cuntar abondo nel diseñu y magnitú de les construcciones y na enxerta d'elementos d'estilu nel mediu rural). Del amiestu de toes estes variables surde una bayurosa tipoloxía que va, dende 1'arcaica casa redonda, onde nun mesmu espaciu conviven la xente y el so armentíu -ún de los hábitats más antiguos d'Europa, que tien el so aniciu nes característiques viviendes de planta arrondiada de los castros de la Edá del Fierro- y el so desendolcu, fasta les cases de corredor ente almanques, treslláu de modelos urbanos documentaos nes ciudaes y poles asturianes de los sieglos XV y XVI, o les casones d'influxu barrocu, propies de campesinos acomodaos. Esti complexu desendolcu pue percorrese pasu ente pasu al traviés de los elementos arquitectónicos que inda se caltienen n'Asturias; pa los tipos más cenciellos afítalo Mark Gimson, arquitectu inglés que lo estudiara nel 1978 "Nel lugar de La Braña, averáu a Cangas del Narcea, atopé y medí una casa que ye'l meyor exemplu que viera d'una versión rectangular de la palloza (casa de planta arrandiada y teitu). El descubrirnientu d'estes cases tien gran importancia pa los estudios celtes na Gran Bretaña ya Irlanda, pos constitúin un aniellu que faltaba nel desendolcu de les construcciones vernácules. Los arqueólogos na Gran Bretaña escavaron cases redondes nos hill forts (altos fortificaos), perasemeyaos a los castros del noroeste d'España y a les citnneas de Portugal. Úna de les cases-tipu característica dientro de les llendes celtes ye la long-house (casa Ilarga). Son cases de planta baxa, nes que los animales allúguense nuna mitá y les persones na otra, esistiendo tamién polo xeneral una tenada, y cola llariega nel mediu. Sicasí, fasta anguaño nun fuéramos a amosar si esistía rellación ente les cases de los hill-forts y les long-houses. La verosimilitú de talu desendolcu vese na esistencia nel noroeste d'España nun sólo de castros y cases pareyes a les long-houses, sinón tamién de les más de les sos etapes intermedies, (Mark Gimson,1983). "