L'historiador Rafael Rodríguez Valdés analizará güei, na presentación del so llibru 'Discursos llingüísticos y movimientu obreru na Asturies decimonónica', el motivu pol que la clase obrera asturiana utilizaba la llingua tradicional pa espresase davezu, pero nun la usaba'l so movimientu organizáu nel so discursu oficial. Nesti sen la so conclusión ye franca: la razón yera que les clases dominantes se distanciaben d'esti idioma por razones clasistes y les populares, na práctica, asumíen esta idea.
   Rodríguez presentará la so publicación, ganadora del premiu d'ensayu n'asturianu Fierro Botas 2008, que concede l'Ayuntamientu de Xixón, nel marcu de les xornaes culturales y lliteraries L'Arribada, que se celebren estos díes nel Centru Cultural Antiguu Institutu de Xixón.
   Según l'autor, en declaraciones a Europa Press enantes d'entamar la charra, "el movimientu obreru marcaba una diferencia ente lo que yera l'usu oficial de les organizaciones obreres y l'usu priváu. La so base sí yera asturfalante", frente a "otros grupos sociales que yeren castellano falantes". L'oxetivu del trabayu yera entender "cómo ye posible que'l movimientu obreru asumiere determinaos discursos que nun xeneraba, sinón que los xeneraben otros grupos sociales antagónicos".
   Asina, Rodríguez entiende que "les clases dominantes, que xeneren les cultures dominantes, nun s'espresaben n'asturianu, colo que condicionaben el discursu, que nun se plantegaba nos términos que se ta plantegando agora". "Había un discursu presente nos grupos dominantes, que se distanciaben claramente por cuestiones sociales clasistes del discursu asturianu", comentó, recordando qu'hasta en testos de figures como Caveda y Nava "hai una idea mui clara de que l'asturianu ye la cuestión del vulgu. El movimientu obreru asume esta idea na so práctica".
   Asina, según l'autor, "el movimientu obreru lo que quier ye defender los intereses de la clase obrera", que nesta época sufría xornaes llaborales d'once o 14 hores, y la esclusión del sistema educativu, que nun yera xeneralizáu como agora. El movimientu "pelea por intervenir nes condiciones de trabyu y acceder a la educación. Si la educación fuere n'asturianu pelearía por ella n'asturianu, pero lo que se plantega ye la educación en castellán, y lo que quier tener ye accesu a ella".
   Asina recuerda que naquella época el "derechu al votu, el derechu a l'asociación, son les coses que se plantegaben", pero non la cuestión llingüística, como tampoco'l mediu ambiente, la identidá sexual o los derechos de la muyer. "Naide nel sieglu XIX plantegaba la cuestión de llingües en términos de derechos; nun se podía dar esti esquema nin nel movimientu obreru, nin na derecha reaicionaria", señaló l'historiador.
   Sicasí, calcó en que'l movimientu obreru nun yera contrariu a la llingua asturiana, y recordó nesti sen qu'esisten testos anarquistes o del republicanismu federal escritos n'asturianu. Quiso contradicir asina'l "discursu de determinada izquierda o progresía nos años 70", que s'oponía a l'asturianu "en términos d'internacionalismu". "Revisé munchos testos y documentos y nun atopé nenguna sola renglera onde s'estableza una rellación ente antagonismu de clase y llingua asturiana", añadió.
   Amás, señaló que nel sieglu XIX "sí había una idea de llingua asturiana, lo que nun había yera un programa oficial". Asina, recordó que'l republicanismu federal asturianu taba mui marcáu pol nacionalismu español y "nunca fizo una defensa de la llingua", pese a que matizó que Pin de Pría sí escribió n'asturianu. Recordó amás la influencia na llingua de persones como Xovellanos, Carlos González Posada o Caveda y Nava, anteriores toos ellos al sieglu XIX y al surdimientu de la revolución industrial n'Asturies.