Xu y Canuto: “Siendo una hestoria desendolcada n'Asturies, lo más lóxico ye que tuviera falada n'asturianu”

Roberto F. Canuto (Xixón, 1973) y Xiaoxi Xu (Sichuan, 1981) son dos direutores de cine que decidieron axuntase pa desendolcar la so carrera. Asina fundaron la productora Almost Red Cultura Communication Co., con sede en China, qu’estrenará en seronda ‘Ad-vientu’, un curtiumetraxe en llingua asturiana rodáu en Carreño y Avilés.

¿Cómo comenzó la vuesa rellación profesional?

Roberto: Coincidimos nun máster de direición de cine, nos Estudios Universal de Los Angeles nel 2008. Yo vinía de Londres, onde tuviere trabayando los años caberos. Xiaoxi vinía de Sudáfrica y quixo'l destín que tuviéremos na mesma clase y, depués, nel mesmu grupu de producción. Mentantu duró'l máster diriximos unos 15 curtios caún y al mesmu tiempu colaboramos nos trabayos del otru como direutor de Fotografía o nel guión. Asina féxose una relación de trabayu bien afitada.

Xiaoxi: Peme que'l fechu de venir de cultures bien estremaes fixo que la nuesa relación fuese más estimulante; y ye que pescanciábemos les hestories y los aspeutos visuales de la narración dende óptiques bien dixebraes. Graduámonos del máster con ‘Desire Street’, el primer trabayu que co-diriximos oficialmente. Una vegada completemos l'añu posterior de práutiques nos Estaos Xuníos, tornemos pa los nuesos países,  pero dos meses dempués xurdióme la posibilidá de facer un anunciu publicitariu y propúse-y a Roberto que viniera a China... Y dende entós hasta güei.

¿Por qué China p'asitiar la productora?

R: Una vegada en China, dime cuenta qu'ellí había posibilidaes llaborales. Tamos falando del 2011 y la situación n'España taba mui abegosa (ya inda hoi ta paecía). Los primeros meses intercalé trabayos esporádicos en publicidá con facer turismu, porque pa un occidental ye mui atractivo conocer la cultura asiática.

X: Dempués de dellos meses dímonos cuenta de que lo más práutico yera fundar la nuesa propia productora, porque trabayar pa otros limitaba la nuesa llibertá d'escoyimientu. D'ehí que decidiéremos crear Almost Red Cultura Communication Co. que ye'l so nome oficial. D'esti mou podíemos dedica-y un tiempu a la publicidá pero tamién preparar los nuesos propios proyeutos de ficción.

R: Tenemos el problema de los visaos pa poder trabayar llibremente nún país u otru. Una vegada algamé'l visáu de trabayu nun hebo problema pa siguir trabayando en China. Nun foi una decisión entre facela n'España o China, sinon que fundémosla onde más práutico nos resultó. Prestaríamos abondo fundar una división de la compañía n'España pa poder rexistrar los nuesos trabayos y desendolcar proyeutos, pero inda tamos pensando'l mou más afayaizu.

X: A min prestaríame desendolcar más proyeutos n'Asturies, sobre manera dempués de la gran esperiencia que supuso'l rodaxe de ‘Ad-vientu’.

¿Qué cintes dirixeron nesti tiempu?

R: Los primeros curtios qu'amuesamos en festivales foron los que diriximos nel máster pa la graduación del primer añu.  Nel mio casu titúlase ‘Toto Forever’.  Cuntamos con delles llindes al facelu durante los estudios, porque tinía que ser supervisáu pol equipu  l'Academia, pero, per otru llau, tamién nos apurrieron materiales abondo pa la so producción. Pudimos rodalu en 16 mm y nel so espardimientu pudimos amosalu en más de 30 festivales pel tol mundu, inclusive algamando'l premiu al meyor curtiumetraxe nun festival en Panamá. Xiaoxi, pela so parte, dirixó ‘Mei Mei’ nel que colaboré como direutor de Fotografía y tamién nel guión. Esti curtiu tamién se pudo ver en dellos festivales.

X: Pa la nuesa graduación co-diriximos ‘Desire Street’, un llargumetraxe compuestu de trés hestories entemecíes y faláu n'inglés, con delles escenes n'español, porque la hestoria trata d'una familia d'inmigrantes mexicanos y la so relación cola so vecina prostituta, que-yos camudará les sos vides. Rodemos en 16 mm otra vuelta porque sabíemos que yera una de les últimes posibilidaes de trabayar con esti formatu. Dende entós utilizamos la grabación dixital por norma. ‘Desire Street’ estrenóse nel 2011 y algamó dellos premios en festivales.

R: Una vegada afayaos en China, diriximos ‘Ning Jin: No robarás’. Supunxo'l mio primer trabayu con actores chinos, ensin conocer l'idioma, lo que, de dalguna mena, fixo qu'emprestara más atención a aspeutos non llingüísticos como'l llinguax corporal o les miraes pa identificar el sentimientu de los actores al interpretar. Foi perinteresante y, amás, la preba de que podíemos facer trabayos de ficción tamién en China. Cuntaba la hestoria d'una moza qu'empreñare y ante les presiones sociales que sofre la mocedá equí en China, la so pareya decide resolver el problema d'una mena poco ética. Nuevamente volvimos tener suerte nel circuitu de festivales y proyeutóse en dellos países. Algamemos el premiu al Meyor Curtiumetraxe nun festival de Michigan (Estaos Xuníos) y n'Asturies obtuvimos un par de nominaciones a los recién creaos premios GAVA,  nes categoríes de Guión y Curtiumetraxe.

X: El nuesu últimu curtiumetraxe estrenáu ye ‘Sandía Amarga’, qu'anguaño ta faciendo'l circuitu de festivales internacionales. Tantu nesti curtiu como en ‘Ning Jing’, empleguemos el dialeutu de la mio rexón, el sichuanese, que tien dellos vínculos col asturianu, y ye que nun se suel emplegar pa trabayos de ficción –esceuto pa les comedies– magar el so usu ta perestendíu na rexón. El curtiu yá foi proyeutáu en 25 festivales y esti mes podrá vese n'Escocia, nel mayor festival d'arte del mundu, Fringe Art Festival. La rempuesta ta siendo mui positiva y el tráiler lleva más de 20.000 visualizaciones nel YouTube.

Y agora llega 'Ad-vientu', un curtiumetraxe rodáu n'Asturies y n'asturianu. ¿Por qué decidieron emplegar esti idioma?

R: Siendo una hestoria que se diba a desendolcar n'Asturies paecíanos lo más lóxico que tuviera falada n'asturianu. La decisión nun foi sobre'l so emplegu, sinón sobre'l nivel d'asturianu que falaríen los personaxes. Ta sorprendiéndonos enforma l'interés qu'espierta'l fechu de que tea faláu n'asturianu. Camiento que seya un síntoma de la falta de normalización de la llingua y de que los creadores audiovisuales nun cunten con estímulos suficientes pa rodar más obres nesta llingua. Tamién necesitamos una mayor implicación de les instituciones. Nel nuesu casu, nun tuvimos nenguna subvención oficial y la decisión de rodar n'asturianu tuvo implícita a la creación del curtiu n’Asturies. 

X: Como comenté enantes, el casu del asturiano ye bien paecío al del dialeutu de Sichuan. Paecióme perinteresante desendolcar el curtiu nun idioma que tampoco cunta con demasiaos sofitos y que debe algamar mayor aceutación y reconocencia. Naguamos qu'esti curtiu valga pa poner el nuesu granín d'arena nel camín a la reconocencia como llingua oficial.

Na nota de prensa na que presenten el curtiu destaquen l'usu d'una llingua académica desprovista d'acentu.

R: Atopámonos cola peculiaridá del usu de dixebraes variantes de la llingua nes diferentes fasteres d’Asturies (varía de la zona centro a la zona occidental o del oriente y de la zona eonaviega). Nun nos pruyía que s'identificara a nengún personaxe con un rexistru de la llingua determináu. La mayor parte del curtiu ta narrada dende la visión del personaxe principal, Suso, al tratase d'un drama psicolóxicu con escenes mui suxetives. Tratemos de crear una atmósfera mui especial, que s'incrementaba col fechu de nun poder identificar l'acentu de nengún de los personaxes. D'ehí que decidiéremos siguir les normes de l' ALLA (Academia de la Llingua Asturiana) d'un mou bien estrictu y desprovistu d'un acentu marcáu. Pa esta xera cuntamos cola collaboración de Laura Prieto Rodríguez que s'encargó de la torna y supervisión de tolos diálogos del guión de la película. Per otru llau, los actores nun cuntaben con amplios conocimientos nin fluidez de la llingua, esceuto David Blanka, polo que l'ayuda de Laura y la profesionalidá de toos ellos foi clave p'algamar l'estupendu resultáu caberu.

¿Qué cuenta la historia del filme?

X: Ye un drama psicolóxicu con pingarates de misteriu que cunta la hestoria d'un mozu ensin trabayu que, depués d'andar siguiendo a una moza que tien con ella unos oxetos qu'a él-y resulten familiares, ésta acaba por despeñase per un cantil ensin qu'él pueda evitalo. Suso andará a la gueta de rempuestes pa esa visión, que-y espertarán alcordances del pasáu ya inclusive lu fadrán replantagase la so verdadera identidá.

¿Quiénes son los protagonistes?

R: El personaxe cabezaleru ye Suso, interpretáu por David Soto Giganto. La so interpretación tien una calidá escepcional, y ye que yera perimportante amuesar el mundu interior de Suso, munches vegaes con poco diálogo, y tamién algamar que se viera una evolución del personaxe a lo llargo de la película. David Soto Giganto ye miembru de la Compañía Nacional de Teatru Clásicu, y nós augurámos-y un futuru brillante.

Xunto a David alcontramos a Ici Díaz interpretando a Cova. Ici ye estudiante de la ESAD (Escuela Superior d'Arte Dramáticu) y una futura promesa que debuta na ficción cinematográfica con ‘Ad-vientu’,  creando un personaxe misteriosu ya intrigante. Lidia Méndez ye otra gran actriz con una gran esperiencia nel ámbitu teatral y una bona proyección. En ‘Ad-vientu’ fai de Vicky, l'amiga íntima de Suso, y otra vuelta algama una gran interpretación a la par que Beatriz Meré, qu'amás d'interpretar tamién ta na producción del curtiu. El so personaxe ye Pipi, que ye mui especial porque ta mui caracterizáu y dende qu'apaez na pantalla consigue enllenala. Y pa finar ta David Blanka, que ye un actor con una amplia esperiencia na interpretación cinematográfica y que fai de Xuan, un conocíu de Suso. Al igual que los sos compañeros consigue facer una interpretación mui completa.

X: Tolos actores dieron bona cuenta del nivel interpretativu qu'hai n'España. Sorprendióme enforma'l so gran nivel de profesionalidá y la so pasión y entrega durante'l rodaxe. Foi un verdaderu placer construyir los personaxes con toos ellos. Naguo por volver a rodar n'Asturies. Tamién tengo que dicir que durante'l casting conocimos a munchos otros bonos actores colos que me prestaría trabayar, pero que nesta ocasión por carauterístiques del los personaxes nun pudimos cuntar con ellos. El nivel actoral y de profesionales n'Asturies tien munchu altor.

¿Y qué pueden dicir del equipu que trabayó tres les cámares?

X: Impresionóme enforma la profesionalidá de tol equipu de ‘Ad-vientu’.  Na producción, con José y Javier González-Fierro Santos,  Natalia Fernández Canuto (tamién encargada del maquillaxe) y Beatriz Meré. Nel soníu, con Javier Iglesias, l'asistencia a la direición y el script con Marilú Casas,  y el restu del equipu. Lo cierto ye qu'amosaron que n'Asturies hai escelentes profesionales con un gran conocimientu y entrega, qu'amás saben trabayar n'andecha y crear un ambiente agradable, que me fixo sintir como si tuviera na mio casa.

R: Mención especial merez el creador de la banda sonora de ‘Ad-vientu’,  el maestru Andrea Centazzo, col que trabayamos en comuña en tolos nuesos trabayaos espublizaos y que cola so música consigue emocionar. Peme qu'ésti ye ún de los sos meyores trabayos pal cine. Y tamién tenemos que reseñar la gran ayuda de la nuesa familia y amigos nel procesu de producción, facilitándonos muncho les coses. Sintímonos mui arropaos.

Tres la estrena del trailer, ¿cuándo vamos poder disfrutar del visionáu completu del filme?

X: Nesti intre tamos col procesu de promoción y unviando ‘Ad-vientu’ a festivales. Naguamos tener noticies de la estrena nos meses venideros. Na seronda naguamos poder compartir ‘Ad-vientu’ colos primeros espeutadores.

¿Qué distribución tienen prevista?

R: La distribución nel casu de los curtiumetraxes tien bastantes llindes. Pa entamar intentaremos proyeutalu en festivales tanto nacionales como internacionales. Siempre andamos a espenses de los programadores. Dependiendo de l'aceutación que tenga'l curtiu nestos eventos, ye posible que dalguna televisión tea interesada n'algamar los drechos d'emisión o inclusive la edición en DVD,  magar nel casu los curtiumetraxes esto pasa en contaes ocasiones. A la fin, consideramos la so distribución en plataformes online como Filmin, porque ye'l mou más afayaizu de que llegue a más públicu.

¿Cómo ve la situación del cine asturianu?

R: Dende la perspeutiva de los profesionales, veo un gran altor y valir, magar tengo mieu que la mayor parte d'ellos, como foi'l mio casu, tengan que marchar pa otres llatitúes pa poder densendolcar la so profesión. Nos años caberos viéronse más sofitos pa desendolcar una industria propia. Proyeutos como la creación del Claster Audiovisual d'Asturies y los premios GAVA del audiovisual asturianu son iniciatives perinteresantes que peme que fueron mui bien recibíes.


La presencia de la llingua asturiana nes cintes que se van rodando n'Asturies ta aumentando nos años últimos. ¿Ye dalgo aneudóticu o, por contra, ye una tendencia que se va afitando ente los creadores?

R: Camiento y naguo que seya una tendencia. Ca vegada se-y empresta más atención a la llingua,  magar sigue esistiendo entre bona parte de los asturianos una cierta ignorancia de la gran importancia que tien el preservar la nuesa cultura y los aspeutos que dixebren a la nuesa rexón d'otres. Los ámbitos de la educación y la cultura deben ser los raigaños nos que s'afite'l conocimientu de la llingua ente tolos asturianos, pero pa ello necesitamos una mayor implicación de les instituciones, en forma d'ayudes y especial protección y difusión,  como se fai, ensin dir más lloñe, col casu del catalán, el galego, l'euskera o'l castellán.

¿Tienen previsto siguir el mesmu camín en proyeutos futuros?

X: Nesti intre tamos cola preproducción de la parte cabera de la triloxía sobre Chengdu (qu'aniciamos con ‘Ni Jing: No Robarás’ y ‘Sandía Amarga’). Vamos rodala en setiembre.

R: N'acabando esti trabayu, naguamos desarrollar un nuevu proyeutu, n'Asturies y n'asturianu, collaborando otra vuelta con Laura Prieto Rodríguez.  Va tratase d'un relatu históricu. Probablemente rodarémoslu en 2017.